Light Temperature Circadian

De invloed van licht en lichaamstemperatuur op alertheid

Marije te Kulve

Marije te Kulve

Lighting + indoor climate specialist

Marije te Kulve is adviseur en onderzoeker bij bba binnenmilieu. Ze heeft een achtergrond in bouwfysica en is gepromoveerd op de invloed van licht en temperatuur op comfort en gezondheid. In haar werk houdt ze zich voornamelijk bezig met projecten op het gebied van thermisch comfort en de invloed ervan op gebouwgebruikers. Ze is daarnaast medeauteur van het Programma van Eisen voor Gezonde Kantoren en het Programma van Eisen gezond Binnenklimaat in de langdurige zorg.

Introductie

 

Of je nu geneigd bent tot late avonden of vroege ochtenden, onze dagelijkse routines – gedreven door werkuren, schooltijden en sociale normen – botsen vaak met de momenten waarop we ons van nature het meest alert voelen. Hoewel slaap en cafeïne vaak worden gezien als dé manieren om onze focus te verbeteren, spelen twee minder benoemde factoren een cruciale rol: licht en lichaamstemperatuur.

 

Met dat in gedachten: hoe kunnen we licht in ons voordeel gebruiken? Een studie die Dr. Marije te Kulve samen met haar collega's uitvoerde, getiteld “The impact of morning light intensity and environmental temperature on body temperatures and alertness,” onderzocht deze effecten en wat dit betekent voor de manier waarop we onze dagen, omgevingen en routines vormgeven.

Circadiaanse ritmes en licht

Onze alertheid schommelt gedurende de dag. Ons lichaam draait op een interne klok – het circadiaanse ritme – die regelt wanneer we ons wakker of slaperig voelen over 24 uur. Deze klok reageert sterk op licht, vooral in de ochtend. Fel licht na het ontwaken geeft een krachtig signaal aan de hersenen dat het tijd is om actief te worden.

In moderne omgevingen brengen we onze ochtenden vaak binnen door, onder kunstlicht dat veel zwakker is dan natuurlijk daglicht. Daardoor kan ons ritme uit balans raken, met sufheid of concentratieverlies als gevolg. Ook temperatuur speelt mee: warmere ruimtes zorgen voor tragere reacties en minder alertheid.

Licht slim gebruiken in kantooromgevingen

Effectief gebruik van licht in kantoren is cruciaal om alertheid en productiviteit te ondersteunen. Hoewel veel moderne werkplekken ontworpen zijn om veel daglicht binnen te laten, blijft de werkelijke lichtintensiteit vaak te laag. Kunstlicht is minder helder en lastiger aan te passen aan individuele behoeften.

Daarom is het belangrijk dat medewerkers hun lichtomgeving kunnen aanpassen. Daglicht en uitzicht verdienen altijd prioriteit, maar oververhitting en koelbehoefte moeten worden voorkomen. Warme ruimtes verminderen de alertheid, waardoor een goed binnenklimaat afhankelijk is van zowel licht als temperatuur.

Licht en temperatuur bij ploegendiensten

Ploegendiensten hebben een grote impact op vermoeidheid, productiviteit en welzijn. In omgevingen waar concentratie en snelle besluitvorming essentieel zijn, is de juiste lichtomgeving cruciaal. Vooral tijdens nachtdiensten helpt het wanneer werknemers zelf hun verlichting en temperatuur kunnen aanpassen.

Voor wie overdag moet slapen, geldt juist het tegenovergestelde: een donkere, iets warmere kamer bevordert herstel. De juiste combinatie van licht en temperatuur – afgestemd op het werkschema – ondersteunt zowel prestaties als welzijn.

Waarom facilitair managers licht en temperatuur moeten prioriteren

Mensen geven van nature de voorkeur aan omgevingen met veel daglicht. Voor kantoormedewerkers is het daarom belangrijk om gedurende de dag voldoende natuurlijk licht te krijgen. Maar stijgende buitentemperaturen maken oververhitting tot een groeiende uitdaging.

Ventilatie, daglichttoetreding en warmteregulering zijn cruciaal voor comfort en energieverbruik. Een standaardoplossing werkt zelden; individuele controle is essentieel. Gebruikers moeten hun omgeving kunnen afstemmen op persoonlijke voorkeuren.

Dynamische zonwering is ideaal om licht en warmte te reguleren en helpt vooral in de zomer het binnenklimaat aangenaam te houden Ook in de winter is het belangrijk dat een gebouw voldoende daglicht binnenlaat zonder veel warmte te verliezen. Dat vraagt om slimme geveltechniek en zonweringssystemen die zich kunnen aanpassen aan verschillende seizoenen.

Seizoensgebonden depressie (Seasonal Affective Disorder – SAD)

Naarmate de winter nadert, voelen veel mensen zich minder energiek. In ernstigere gevallen kan dit leiden tot Seasonal Affective Disorder (SAD), een seizoensgebonden depressie door gebrek aan natuurlijk licht. Lichttherapie is een van de meest effectieve behandelingen.

 

Regelmatige blootstelling aan fel wit licht – idealiter 2.500 tot 10.000 lux gedurende 30 tot 60 minuten ’s ochtends – kan klachten sterk verminderen. Een meta-analyse uit 2020 concludeerde dat lichttherapie significant effectiever is dan placebo en als eerste behandeloptie zou moeten worden overwogen.

Conclusie

Licht en temperatuur zijn krachtige regelaars van ons biologisch ritme, alertheid en welzijn. Door onze gebouwen slim af te stemmen op deze natuurlijke processen – in kantoren, ploegendiensten of thuis – kunnen we het welzijn en de prestaties van mensen aanzienlijk verbeteren.

Met oplossingen zoals dynamische zonwering en lichttherapie hebben we de middelen al in handen om gezondere, meer responsieve gebouwen te creëren.

 

Bronnen:

 [1] Pjrek, E., Friedrich, M. E., Cambioli, L., Dold, M., Jaeger, F., Komorowski, A., ... & Winkler, D. (2020). The efficacy of light therapy in the treatment of seasonal affective disorder: a meta-analysis of randomized controlled trials. Psychotherapy and psychosomatics, 89(1), 17-24. https://doi.org/10.1159/000502891

 

Te Kulve, M., Schlangen, L. J., Schellen, L., Frijns, A. J., & van Marken Lichtenbelt, W. D. (2017). The impact of morning light intensity and environmental temperature on body temperatures and alertness. Physiology & behavior, 175, 72-81.